-Biraz daha anlatsana ,

Dedi , bulutlara:

-Başka neler var?

   İçi kıpır kıpırdı Zeynep’in bulutları dinlerken. Sanıyordu ki kalbi dev duvarların ötesinde yolculuk yapıp geri geliyordu. Hayalden kanatlarına umutlar yükleyip dönüyordu sonra.

 – Hadi ne olur, biraz daha anlat. Ee çok mu yüksekmiş binalar, düşmüyor muymuş insanlar?

 Kocaman gülümsedi bulut saçlarını okşamak istedi minik kızın yetişemedi.

  -Evet canım düşmüyorlar . Sonraa ,sonra kocaman ağaçlar var, kocaman ve yemyeşil. Biliyor musun en çok kuşlar sever ağaçları dallarına konar, şarkı söyleyip dururlar. Neşelendi Zeynep ,sevinçle çırpındı .

 -Ben de kuşları çok seviyorum. Geliyorlar buraya bazen benim için. Ekmek veriyorum onlara . Çok da mutlu oluyorlar biliyor musun? 

 -Biliyorum benim miniğim. Onlar da seni çok seviyor. Hepimiz seviyoruz. 

 Daha bitmemişti sohbeti Zeynep’in ,annesinin kucağında buldu kendini. Yemek vaktiydi ,veda etmesi gerekiyordu biricik arkadaşına. Annesi onu avludan içeri götürürken yeniden kaldırdı başını yukarı:

 -Yine gel olur mu? Hep gel.Bir de yağmurlara da söyle ,onlar da gelsinler . Nerede kaldılar? Çok uzun oldu.Ama seninle konuştuğumu söyleme olur mu kimseye? yoksa izin vermezler senin de gelmene .O zaman ne yaparım ben. 

 Cevabını duymadı bulutun. En son o devasa gülümsemesini gördü, aldı koydu kalbine.     Annesi kaşığı bir bir ağzına götürürken insanları seyrediyordu. 

 “Ne kadar da değişken insanların ruh halleri böyle… Daha bu sabah neşeli kahkahalar atan şu teyzenin sessiz sessiz akan gözyaşları ne kadar da manasızdı. Ya şu yıkayıp avluya serdiyi çamaşırları arasında saklambaç oynarken yanlışlıkla çekip düşürdüğü için sert bakışlarının altında ezildiği ablanın şimdi de gelip gidip saçlarını okşamasına ne demeliydi? İzlediği en basit ayrılık sahnesinde bile hıçkırıklara boğulan teyzenin biten dizinin ardından mutlu mutlu dakikalarca ekmeğine çikolata sürüp yemesi normal miydi , bilemedi. Bu kadar hızlı geçişler çocuklara ait olmalı değil miydi? Çocuklar birden ağlar ve sonra birden gülebilirlerdi. Belki onlar da büyümüş çocuk hâlâ diye düşündü. Mesela dakikalarca elinde tuttuğu fotoğrafa bakan bir insan , dudakları tebessüm ederken aynı anda gözlerinden nasıl yaşlar akardı? Bu denli büyük çelişkiler henüz onun anlayabileceği seviyede değildi.

  Yemeğin ardından annesi aceleciydi. Kucakladığı gibi üzerini giydirmeye götürdü. Gezmeye gitme günü gelmişti anlaşılan, koridora çıkıp telefonla konuşacaklardı. Demek bugün kendinden 3 yaş büyük ablasının sesini duyacaktı ve dedesinin ve ninesinin. Anlamsız kelimelerle çok anlamlı şeyler söyleyecekti onlara. Dedesinden artık sesini her duyduğunda ağlamaktan vazgeçmesini isteyecek onun mutlu olması için “bak saymayı bile öğrendim dede” diyecekti. Henüz üç yaşında kaç çocuk saymayı bilebilirdi ki otuza kadar , kırka kadar? Hem de her sabah ve her akşam tekrar edip öğreniyordu bütün teyzeleriyle birlikte. Çok şanslı olmalıydı. Üstelik bazı kelimelerin anlamlarını da biliyordu artık. Dünyada kaç çocuk mazgalın ne demek olduğunu bilebilirdi ki bu yaşta, sonra karavananın, sonra sayımın. Bunlar onun konuşmayı öğrendiğindeki ilk kelimelerindendi. 

 İşte hazırdı minik Zeynep gezmeye gitmek için. Gezmek….Sadece o uzun dar koridora çıkmaktı ama olsundu. Haftada bir gün dahi olsa şu kapının ardını görmek heyecanlandırıyordu onu. Sonra, olup bitenleri ,dedesini ,ablasını ,o uzun koridoru yağmurlara anlatırım diye düşündü. Yakında gelirler… 

 Evet biliyordu dünya buradan ibaret olamazdı annesinin hadi yuvamıza gidelim diye götürdüğü demir ranzadan daha büyük yuvalar da vardı, anlatmıştı yağmur. Hepsini öğrenmişti, salıncaktan bile vardı haberi ,sonra oyuncaktan. Hepsini aklında tutamamıştı ama biliyordu bu dev duvarların ardında başka bir hayat vardı. Biliyordu ama almıyordu minicik aklı. 

 Ne olmuş ki , onun da vardı hem oyuncakları, leğenin içinde yüzdürdü kağıttan gemisi, kavanoz kapaklarından tabakları, annesinin özene bezene diktiği bez bebeği sonra. Üstelik her şeyden önce annesi yanındaydı, nasıl şanslı olmasındı ki? Bir gün sabah erkenden uyandırılan bir teyzenin gözleri dolu dolu “ah keşke uyandırmasaydınız. Rüyamda kızımı gördüm, tam sarılmak üzereydim” diye sitem edip dakikalarca yatağında ağladığı gün karar vermişti şanslı oluşuna.

 Zeynep için bir diğer günün aynısı olan gün bitmişti yine. Yarın için heyecanlandıracak bir şeyi yoktu ama güzel rüyalar umuduyla yumdu gözlerini .

   Zeynep !

Bu güzellik var mı soyunda,

 Bilmem ama 

Böyle acı görmedin minicik ömründe bilirim Zeynep !

Kalbi kuş gibi çarpan ürkek ceylan .

Gerçeğin bu kadar zor,

 Güzel mi bari düşün rüyan?

 Zeynep !

Başka bir dünya var,

 Söylesem inanır mı?

 Kelebekleri görse tanır mı?

 Zeynep!

 İlk kelimelerinin soğuk yüzü

 Hüzün gecesi gündüzü 

Yanaklarında gamzenin çiçek açtığı tek an: Kuşlarla süslenince gökyüzü 

Zeynep!

 Olsun, durma, hayal et desem

 Belki sorarsın neyi?

 Nasıl düşleyeyim görmediğim dünyayı?

 Bulutları biliyorum 

 Bir de güneşi 

 Geceleri yıldızları ,sonra ayı .

 Zeynep !

 Bahar görmelisin güzellik daha 

 Papatyadan taçlar takmalısın

 Altın sarısı saçlarına 

 Kuşlarla yarışmalı özgürlüğün

 Ağaçlara çıkmalısın 

O resimlerde gördüğün

Aydınlık bir geleceğin olmalı

Her günü bayram düğün.

Zeynep….

Bir kimliğe sığmayan aydın; Amin Maalouf

Ölümcül Kimlikler, Amin Maalouf’un kimlik olgusunu derinlemesine sorguladığı bir deneme kitabı. 4 bölümden oluşan kitapta yazar, doğu-batı temelinde din, dil, ırk ve kültür üzerinden bir kimlik sorgulaması yapıyor. 2000 yılında Aysel Bora’nın çevirisi ile Yapı Kredi Yayınlarından Türk okuyucusu ile buluşan kitap, güncelliği artan kimlik problemine, farklı bir yaklaşımla öneriler sunuyor

1990’lı yılların 2. yarısında Fransa’da yayınlanan Ölümcül Kimlikler her ne kadar sert bir isme sahip olsa da, oldukça yapıcı ve küresel problemlere karşı onarıcı bir eser. Maalouf’un bu birleştirici ve hoşgörülü üslubu aslında tüm eserlerine ve hayatının her anına yansıyor. Birçok aydının kimlik olgusuna 11 Eylül’den sonra eğilmeye başladığını düşünürsek, Maalouf’un bu meseleye çok öncesinden ele aldığı görülüyor. Çünkü o hem Müslüman Arapların içinde doğmuş bir Hıristiyan, hem de Fransa’ya göç etmiş Lübnanlı bir Arap’tır. Amin Maalouf, kimlik olgusuna bu kadar yoğunlaşmasının sebebinin ne olduğu sorusuna ‘’Ben Lübnan’da doğdum, Lübnan’da insan her saniye kendisine kimliği ile ilgili sorular sormadan edemez. Ben kimim? Bu ülkeye mi aidim? Bu hep aklınızda taşıdığınız bir mesele. Daha sonra bir şey keşfettim; Benim Lübnan’da nefret ettiğim toplulukçuluk siyasetinin artık sadece Lübnan veya Doğu’ya dair bir sorun değil, bunun dünyada artarak devam eden bir sorun olduğunu gördüm ’’ şeklinde cevap veriyor. Kimlik meselesi, Batı’da bu tür sorgulamalarına devam eden Maalouf’un zamanla edebiyattaki en büyük başlığı olmuş.

Maalouf’a göre başından göç geçmiş insanların her yerde çoklu kimlikleriyle kabul görmeleri gerekiyor. Lübnan’da doğan bir Hıristiyan, Arap, Fransız ve Avrupalı olan Maalouf, sürekli nereye ait olduğu sorusuna muhatap olduğunu ifade ediyor. Bu sorulara ise şu ifadelerle karşılık veriyor; ‘’Geçmişte bir köylüye sormuşlar, oğullarından hangisini daha çok seversin? Köylü şöyle cevap vermiş; İyileşene kadar en çok hasta olanı, eve dönene kadar da yokluğunu hissettiğim oğlumu severim. Ben de çok kimlikli oluğum için aynı şeyi söylüyorum; Lübnan’da sorun yaşandığı zaman oralı olduğumu hatırlıyor acı çekiyorum ve Avrupa’ya karşı da aynı şeyi hissediyorum’’ diyor. Hem doğduğu toprakları, hem de doyduğu ve yaşadığı, fikirlerini dünya ile paylaştığı yer olan, Fransa ve Avrupa’yı bir ebeveynin çocuklarının sahiplendiği gibi sahipleniyor. Hatta bunu biraz daha ileriye taşıyarak ‘’Kimliğimde ne kadar öğe varsa ortaya çıkarmak için belleğimi didik didik eder, bunları toplar, sıralarım, hiçbirini reddetmem’’ ifadelerini kullanıyor.

Neden bugün bunca insanın dinsel, etnik, ulusal ya da başka kimlikleri adına cinayetler işlediğini anlama çabası taşıyan yazar, gerek Doğu’da gerekse Batı’da insanları, bir kimliğe hapsetmeye çalışan bir anlayışın yaygın olduğunu belirtiyor. Maalouf ‘’İnsanları nereye ait olduklarını seçmeye zorlayan bir dünyada yaşıyoruz. Birleşik kimliklere sahip kişilere meşruiyet sağlamamız gerekiyor. Aksi takdirde seçime zorlanan fertler üzerinde Ölümcül Kimlikler ortaya çıkıyor. Neticede insanlar ya geldiği ülkenin kimliğine sarılıp yaşadığı ülkeye düşman oluyor. Ya da tam tersi yaşadıkları ülkede asimile olarak geldikleri ülkenin kimliğini saklamaya çalışıyor ve var olmayan bir suçluluğu üzerlerinde taşıyorlar’’ şeklinde düşüncelerini dile getiriyor.

 O’na göre küreselleşen dünyada, ister fiziki olarak yakın bir yerde isterse başka kıtalarda yaşıyor olsunlar, artık insanlar birer komşudur. Medeniyetler çatışması var olan bir gerçek ama insanlar bu duruma mahkûm değildir. Kimliklere eski biçimleriyle bakarak hayatta kalmamız mümkün değildir. İnsanlık, tüm dünya topluluklarının oluşturduğu bir mozaiği işler hale getirmek durumundadır. Avrupa asırlar boyu kendi içinde savaşmış ve buna bir son vermiştir. Özellikle Alman-Fransız savaşının sona ermesi ve günümüzde birbirine karşı bir kimlik kaygısı taşımadan, AB içinde yan yana birlikte yaşayabilmeleri dünyadaki ve doğudaki bu tür problemlerin çözülmesi için ilham verici bir örnektir.

Dinler konusunda özellikle son dönemde yükselen İslamofobi konularına tarihi perspektiften yaklaşıyor. Batı’daki kötü İslam imajının ortaya çıkmasına neden olan radikal örgütlerin İslam tarihinde yerinin olmadığı anlayışını taşıyor. İslam’ın egemen olduğu topraklarda azınlıklar bir takım sorunlar yaşasa da günümüze kadar kendi kimlikleriyle gelmiştir. Buna örnek olarak da Ölümcül Kimliklerde şu sözler sarf ediliyor; Hiçbir din tam olarak hoşgörüsüzlükten soyutlanabilmiş değildir ama İslam bu konuda hiç de fena görünmez… Eğer atalarım, Müslüman orduları tarafından fethedilen bir ülkede Hıristiyan olmak yerine, Hıristiyanlar tarafından fethedilen bir ülkede Müslüman olsalardı, 14 asır yaşayabileceklerini sanmıyorum. Gerçekten de, İspanya’daki Müslümanlara ne oldu? Ya Sicilya’daki Müslümanlara? Yok oldular, tek kişi kalmayana kadar katledildiler, sürgüne zorlandılar ya da cebren Hıristiyan edildiler. Bu nedenle tarihten günümüze ortaya çıkan şiddet olaylarının bir dine mal edilmesi yanlıştır.

Batılı ülkeler kendi içinde bazı prensiplere çok bağlıdır fakat bu prensipler başka ülkelerle olan ilişkilerde geçerliliğini yitirmektedir. Burada Batı ikiyüzlü bir yaklaşım sergilemektedir. Prensipleri olan ülkeler her an bu prensiplere bağlı kalmalı ve her yerde bu prensipleri işletmelidir. Bu prensipler işletilmediği zaman, diğer medeniyetlere mensup kişiler kendisini modernliğe kapatmaktadır. Çünkü modernlik öteki olarak algılanan Batı’dan gelmektedir. Bütün bu sorunları aşmak için dünyanın her yerinde herkesin özgürce kimliği ile birlikte var olabilmelidir. Doğu insanı modernliği nereden gelirse gelsin kabul etmeli batılılarda tüm kimliklere kendi içlerinde daha fazla yer açmalıdır.

Çünkü dünya, hiçbir özel ırka hiçbir özel ulusa ait değil. Tarihin öteki anlarından çok daha fazla olarak kendine bir yer açmayı isteyen herkese aittir. Kendi yararına kullanmak için oyunun yeni kurallarını kavramaya çalışan herkese aittir. Çünkü yeni gerçeklikler bize yanlarında kullanma kılavuzu ile birlikte gelmemektedir. Hangi dinden ya da ırktan olursa olsun insanlar yeni hemşerileriyle farklı bir şekilde iletişime geçmeli, bunu kendi kimliğini koruyarak, yeni ortamın ruhuna uygun davranışlarla desteklemelidir. Bugünün dünyası tehdit altındaki kültürlere kendilerini korumak için çok fazla olanak sunmaktadır.

Teknolojik gelişmeler karşısında ahlaki gelişmenin biraz cılız kaldığını düşünen Amin Maalouf’a göre, bugün edebiyatın temel görevin dünyayı yeniden icat etmektir. Dünyanın yeniden icat edilmeye ihtiyacı vardır.